کاربرد ارزیابی چند معیاره و دیاگرام روابط عملکردی در به گزینی لکه های فعالیت های تفرجی (مطالعه موردی: پناهگاه حیات وحش میانکاله)

اکوتوریسم به عنوان الگوی گردشگری در طبیعت، بر پایه توانمندی های محیطی و منابع طبیعی بنا نهاده شده است. این رویکرد در صورتی که با برنامه ریزی دقیق و امکان سنجی مناطق از لحاظ توان و توجه به تقاضای مردمی ترکیب شود، می تواند راهکاری جهت استفاده بهینه در حین حفاظت از مناطق تحت مدیریت فراهم کند. بررسی موجود مشتمل برتعیین ترجیحات تفرجی بازدیدکنندگان (با استفاده از پرسشنامه)، ارزیابی توان اکوتوریسم، مکانیابی هر کاربری تفرجی یا آمایش و بررسی روابط عملکردی بین آن ها در پناهگاه حیات وحش میانکاله است. این منطقه در جنوب دریای خزر و در استان مازندران و گلستان واقع شده است. پس از تعیین فعالیت تفرجی که به ترتیب اولویت شامل پرنده بینی، شنا، منظره بینی، اردوزنی، سوارکاری و قایقرانی است. به منظور توان سنجی آن ها از روش ارزیابی چند معیاره استفاده شد که شامل 5 مرحله تعیین هدف، تعیین معیارها، استانداردسازی معیارها، وزن دهی فاکتورها، ترکیب معیارها با روش ترکیب خطی- وزنی wlc است. در مرحله بعد جهت حل تعارضات و آمایش کاربری ها در منطقه از روشmola (تخصیص کاربری ها بر اساس اهداف چندگانه) با فاکتورهای ورودی نقشه های توان، وزن هر کاربری و مساحت دلخواه برای هر کاربری استفاده شد. این بخش بر اساس 3 سناریوی اولویت بندی کاربری ها بر اساس توان اکولوژیک، نظر کارشناسی و ترجیحات مردمی تدوین شد. در ادامه، تصحیح نقشه آمایش حاصل، با استفاده توابع پس پردازش شامل فیلترها، اندازه زون ها و فاصله هر زون تا زون دیگر و همچنین نمودار روابط عملکردی انجام شد. قابل ذکر است نمودار روابط عملکردی جهت تصحیح، دسترسی بهینه و روابط عملکردی بین لکه های تفرحی را در نظر می گیرد. بطور کلی نتایج نشان داد استفاده از mce و mola جهت توان یابی و زون بندی پناهگاه حیات وحش به علت استفاده از اطلاعات و فاکتورهای متعدد نتایج قابل قبولی را ارائه می دهد البته این روش ها شدیدا متاثر از نوع و میزان اطلاعات موجود است. از طرفی، استفاده از توابع پس پردازش و رعایت اصول روابط عملکردی کاربری ها می-تواند در انتخاب نهایی لکه های تفرجی بسیار موثر باشد. همچنین نتایج گویای توان منطقه برای فعالیت های اکوتوریسمی است. بنابراین، برنامه ریزی دقیق منطقه برای اکوتوریسم می تواند جزء اهداف مدیریتی قرار گیرد، که باعث ارتقاء سطح حفاظت منطقه نیز می شود.